تقریر محل نزاع در بحث «انتساب وهابیت به سلفیت»

یکی از مباحث چالش برانگیز در حوزه وهابیت‌پژوهی، تسمیه این فرقه به سلفیت است. 
در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد:
برخی وهابیت را یکی از انشعابات سلفیه می دانند و برخی دیگر، سلفی نامیدن وهابیان را نادرست می خوانند.

اختلافات موجود در این بحث به درازا کشیده شده و هر گروه برای تأیید دیدگاه خود، شواهد و قرائنی اقامه می کند.
با نگاهی به ادله طرفین، به نظر می رسد برخی از اختلافات برخاسته از عدم درک صحیح صورت مسئله است. به همین جهت لازم است پیش از پرداختن به ادله طرفین، ابتدا محل نزاع به خوبی مشخص شود.

در مسئله انتساب وهابیت به سلفیت چند بحث وجود دارد:
1️⃣ اول: کاربست تاریخی اصطلاح سلفیه بر وهابیت
2️⃣ دوم: صحت‌سنجی کاربست اصطلاح سلفیه بر وهابیت
3️⃣ سوم: باید/نباید اطلاق اصطلاح سلفیه بر وهابیت

 

محققان حوزه وهابیت‌شناسی لازم است نسبت به این سه مسئله پاسخ مناسبی به دست آورند. اگر بخواهیم به صورت خلاصه به این پرسشها پاسخ دهیم باید بگوییم:

اولین گام برای دستیابی به پاسخ مناسب، ارائه تعریف صحیحی از سلفیت و اثبات وجود/عدم آن است. این بحث نیز یکی از مباحث چالشی در این حوزه است که به منظور پرهیز از تطویل سخن، فرض را بر وجود سلفیت به عنوان یک منهج و نه فرقه می گذاریم. اگرچه این فرض دارای مناقشاتی است که در فرصت مقتضی بیان می شود.
بنابراین، با فرض وجود منهجی به عنوان سلفیت، می توان این پاسخ ها را به مسائل پیش‌گفته بیان کرد:

1️⃣ پاسخ به مسئله اول: استعمال واژه سلفیت بر وهابیت، استعمال پسینی است و زمان شکل‌گیری وهابیت، این عنوان برای پیروان محمد بن عبدالوهاب به کار برده نشده است. اما در دوره سوم حکومت وهابیان، به منظور پیراستن دامان خود از جنایات وهابیت در دوره های پیشین، خودِ وهابیان این نام را بر خودشان به کار بردند و با صرف هزینه های هنگفت آن را در در مجامع علمی ترویج کردند.

2️⃣ پاسخ به مسئله دوم: کاربست این واژه بر وهابیت، نادرست و خالی از وجه است؛ زیرا آنچه از این عنوان فهمیده می شود، پیروان آن باید بر اساس اندیشه سلف اقدام کنند در حالی که مبانی فکری وهابیت که در حوزه توحید و شرک خلاصه می شود، هیچ جایگاهی در سلف ندارد.

3️⃣ پاسخ به مسئله سوم: بدون شک استفاده از واژه سلفیت افزون بر عدم مطابقت تسمیه با مسمی، به نوعی تطهیر چهره وهابیت است؛ زیرا با توجه به مقبولیت عنوان سلفیت نزد گروه هایی از اهل سنت، استفاده از این عنوان برای وهابیت موجب همسان‌انگاری وهابیت با سلفیت و توجیه‌پذیر نشان دادن اقدامات تکفیری وهابیت می شود. غیر از آنکه خوش‌خدمتی بی‌مزد و مواجب برای وهابیان می شود که تلاش می کنند ماهیت تکفیری اندیشه خود را در زیر نقاب سلفیت مخفی کنند.