شیپور «شوفار»؛ از کنیسه تا حسینیه!

 

یکی از رسوم مناطق جنوب ایران که در عزاداری دیده می شود، استفاده از شیپوری استوانه ای شکل و مارپیچ است که برای نواختن صدای بلند به همراه دمام، طبل و سنج استفاده می شود.
این شیپور در واقع نوعی شاخ حیوان است که با ایجاد سوراخی در بدنه آن و دمیدن شدید هوا در آن سوراخ، صدای بلندی از دهانه آن خارج می شود. 

استفاده از این شیپور در مراسم عزاداری، یکی از رسوم وارداتی است که نمی توان پیشینه زیادی برای آن در ایران یافت و به نظر می رسد اواخر صفویه این شیپور در مراسم عزاداری جنوب ایران استفاده شده است.
صد البته استفاده از شاخ حیوانات به عنوان شیپور، پیشینه ای طولانی در میان جوامع بشری دارد و امروزه نیز در مناطقی از هند، خاورمیانه و آفریقا همچنان از آن در مراسمات مذهبی استفاده می کنند.

 

 اما شاید بتوان بیشترین استفاده از این نوع شیپور را در دین یهودیت دانست. یهودیان این شیپور را شوفار نامیده اند.

 شوفار (به عبری: שופר) نوعی سازی بادی است که به‌طور معمول در آیین‌های یهودی از دوران کهن تا به امروز استفاده می‌شود. این ساز را یهودیان در هنگام نبرد سرزمین کنعان در پشت دیوارهای شهر اریحا استفاده کردند. آن روز یوشع این ساز را نواخت. در سنت یهودی شوفار را در جشنهای روش هشانا و یوم کیپور می‌نوازند تا نشان دهند که روزه به پایان رسید و وقت افطار است. 

کابالا معتقد است که شوفار شیطان را گیج می کند و از توطئه های او علیه یهودیان جلوگیری می کند
شوفار تنها سازی است که یهودیان از دوران باستان تاکنون حفظ کرده‌اند. این ساز با استفاده از شاخ یک حیوان حلال گوشت معمولاً قوچ ساخته می‌شود.
واژهٔ شوفار و شیپور احتمالاً هردو از یک ریشه هستند.

 دستور‌ نواختن‌ شوفار ‌(دمیدن در شاخ‌ قوچ‌) به‌طور مستقیم در تورات آمده است:

 «روز اول ماه هفتم برای شما روز مقدس اعلام شده‌ است‌. هیچ‌ کار و پیشه‌ای انجام ندهید، برای شما روز‌ نواختن‌ شوفار‌ باشد‌.» (سِفر اعداد، فصل۲۹، آیه۱)

 حتی اگر شخصی به‌سبب بیماری یا علل دیگر نتواند به کنیسا آمده و صدای شوفار را بشنود، باید از کسی که شوفار می‌زند درخواست کند که به خانهٔ او یا به بیمارستان آمده و در آن‌جا برای او شوفار بزند.

 نواختن شوفار در یهودیت میصوای [فریضه و واجب] بسیار مهمی است.

 

 هرچند نمی توان کاربست شوفار را منحصر در یهودیت کرد، اما به نظر می رسد توجه به جایگاه آن در یهودیت و تبدیل شدن به نمادی برای آنان به گونه ای که حتی شبکه ای تلویزیونی با عنوان «شوفار تی وی» دارند، ضرورت دقت بیشتر برای استفاده از آن را گوشزد می کند تا از آسیب های تمدنی در میان مسلمانان پیشگیری شود.