نقدی بر اظهارات حجت الاسلام پناهیان؛ شیوه های تبلیغ در دنیای کنونی

اخیرا جناب حجت الاسلام والمسلمین پناهیان زید عزه در جلسه ای بیان کرده اند: جوانان ما بیشتر خواستار توصیف حقایق دینی هستند نه اثبات حقانیت دین و رد شبهات.

بخش نخست این سخن، حرف پسندیده ای است و شواهدی بر آن می توان اقامه کرد.
اما ایجاد دوگانه اثبات و توصیف در امر تبلیغ و دعوت، محل مناقشه است.

در پاسخ این ادعا باید گفت توصیف هیچگاه در مقابل اثبات قرار نمیگیرد بلکه توصیف در مقابل تبیین قرار دارد و این دو، دو شیوه در پروسه اثبات یک مسئله هستند.
اما اینکه کدام شیوه بهتر است، باید گفت شکی نیست که تبیین بیش از توصیف بر عنصر تعقل و اندیشه‌ورزی تکیه دارد و در صورت موفقیت در امر اثبات، تخلف از آن دشوارتر است. اما توصیف، احساس را درگیر می کند و با بروز احساس قویتر، ممکن است به حاشیه رانده شود.

صدالبته جناب ایشان درست میفرمایند که کتب ما بیشتر در ساحت اثبات نگارش یافته اند و این جای تعجب دارد که مسئله ای که نقطه قوت کتب اسلامی است، به نقطه ضعف آنها تفسیر شود.
اتفاقا وارد شدن در حوزه توصیف و نادیده گرفتن تبیین، آفتهای بسیاری دارد که در گذر ایام، از عقلانیت و عمق آموزه های دینی می کاهد و انحراف و بدعتهای فراوانی به وجود می آورد. توصیف زمینه بروز تأویل و خوانشهای نادرست برای خوشایند مخاطب فراهم می کند؛ دقیقا مانند اتفاقی که برای مسیحیت افتاد و کشیشان بیش از آنکه به دنبال تبیین باشند، به توصیف تعالیم کتاب مقدس دامن زدند و سطح اندیشه مسیحیان را تنزل دادند.

نکته قابل توجه اینکه تبیین از اموری است که در سالهای اخیر توسط مقام معظم رهبری با عنوان جهاد تبیین بارها مورد تأکید قرار گرفته و جناب پناهیان نیز خود معترف به جایگاه تبیین هستند و در ماه های اخیر، سخنرانی های فراوانی در لزوم تبیین ارائه کرده اند و ترک کنندگان جهاد تبیین را جزء خاذلین می دانند و این خود تناقصی آشکار است.

ناگفته نماند این تنها نقد یک سخن است و هیچ قضاوتی نسبت به شخصیت گوینده ابراز نشده است.
 

نقدی اظهارات حجه الاسلام پناهیان پیرامون بر تطهیر مشرکان!

در شبهای گذشته استاد پناهیان در برنامه سحرگاهی شبکه افق بیاناتی ایراد فرمودند که درنگ در آن خالی از وجه نیست.
پیشاپیش اعلام میدارم که این نقد، تنها به یک سخن است و به هیچ وجه به معنای زیرسوال بردن شخصیت و تفکر استاد پناهیان نیست و بنده خود همواره از درسهای ایشان، بهره مند بوده ام.

خلاصه سخنان استاد پناهیان در آن برنامه:
(مشرکان صدر اسلام معتقد به خدا و معاد بودند و خدا را می‌پرستیدند و بتها را فقط به عنوان واسطه قبول داشتند و مشکل آنها در ربوبیت خدا بوده است.)
با پذیرش کلیات سخن که غالب مشرکان وجود خدا را قبول داشتند و انحراف آنان در شریک قرار دادن برای خدا بوده، اما نقدهایی به سخن فوق وارد است:

١. مشرکان عصر رسالت چند دسته بودند و نمیتوان همه آنان را دارای اعتقاد مشترک دانست. برخی حتی وجود خدا را نیز انکار می کردند (و قالوا ما هی الا حیاتنا الدنیا نموت و نحیی و ما یهلکنا الا الدهر)

۲. بیشتر مشرکان خداوند را قبول داشتند اما خدایی که آنان میشناختند کاملا متفاوت بود با خدای حقیقی. آنان خدا را دارای شریک و فرزند میدانستند (وقالوا اتخذ الله ولدا) که تسلط بر همه امور ندارد ( و ما ربک بغافل عما تعملون)

۳. مشرکان معاد را قبول نداشتند زیرا نعوذبالله خداوند را ناتوان از انجام آن میدانستند (بلی قادرین علی ان نسوی بنانه)

۴. مشرکان بتها را به عنوان واسطه قبول داشتند اما واسطه ای که از آنان امید نفع و ضرر داشتند و معتقد بودند برخی امور عالم به بتها تفویض شده است (واتخذوا من دون الله آلهة لعلهم ینصرون)

۵. مشکل مشرکان فقط این نبود که بتها را واسطه قرار میدادند، بلکه آنها بتها را هم میپرستیدند (و یعبدون من دون الله)

۶. اصلی ترین انحراف مشرکان، عبادت دون الله بوده و بیشتر آیاتی که خطاب به مشرکان است، آنان را به عبادت الله و نهی از عبادت اوثان و اصنام دعوت میکند (و لقد بعثنا فی کل امة رسولا ان اعبدوا الله)

در پایان باید یادآور شد که واسطه قرار دادن به نفسه امر باطلی نیست و خداوند به آن دستور داده (وابتغوا الیه الوسیله) بلکه واسطه ای باطل است که آن را بدون اذن الهی به عنوان معبود قرار دهند بنابراین نمیتوان توسل مسلمانان به اولیای الهی را مانند عمل مشرکان دانست.