سفر با تلسکوپ جیمز وب

با ظهور فرضیه تکامل داروین در قرن نوزدهم میلادی، به دلیل ظاهرِ خدا انکاری این نظریه، واکنشهای متفاوتی در مواجهه با این فرضیه در میان اندیشمندان خداباور سر برآورد. در نگاه اول این فرضیه با متون مقدس در تعارض بود و به همین دلیل علما به نقد و ردّ این فرضیه پرداختند. در میان علمای اسلام نیز این مخالفتها وجود داشت. اما رفته رفته این مخالفتها جای خود را به پذیرش و تفسیر تکامل همسو با آیات قرآن پرداختند و به این نتیجه رسیدند که هیچ تعارضی میان این فرضیه با آیات و روایات وجود ندارد.

روز گذشته جیمز وب، بزرگ‌ترین و پیشرفته‌ترین تلسکوپ جهان به فضا پرتاب شد. قرار است این تلسکوپ غول‌پیکر که انقلابی در صنعت فضا محسوب می‌شود در فاصله‌ای بسیار دورتر از تلسکوپ هابل جهان پیرامون ما را رصد کند. تجهیزات «جیمز وب» ۱۰۰ برابر حساس‌تر از تجهیزات هابل هستند و به همین دلیل انتظار می‌رود با یافته‌های جدید آن، درک دانشمندان از جهان عمیقا دگرگون شود. کشف اگزوپلان‌ها یعنی سیارات خارج از منظومه شمسی و تحقیق درباره احتمال وجود حیات فرازمینی با مطالعه اتمسفر این سیارات. بر این اساس، «جیمز وب» در جستجوی امکان حیات در سیارات فراخورشیدی خواهد بود؛ سیاراتی که دانشمندان اطلاعات کمی درباره آنها دارند.

بی‌شک در آینده ای نه چندان دور، اخبار متفاوتی از جهان پیرامونی ما به گوش خواهد رسید که ممکن است در نگاه اول، با ادله فراوانی از آیات و روایات تعارض داشته باشد و حتی فرضیه بی‌خدایی را تقویت کند. یادآوری رویکرد علما با نظریه تکامل داروین، این درس را به ما می دهد که:

اولا: نباید عجولانه و بدون داشتن نگاه جامع، به ردّ نظریات آینده بپردازیم، چه‎اینکه این اصل در اسلام وجود دارد که هیچگاه میان عقل با نقل صریح، تعارض حقیقی شکل نمی گیرد و اگر نظریه علمی بر پایه استدلال عقلی استوار شد، امکان تعارض آن با نقل وجود ندارد و باید به دنبال تفسیر صحیح منقولات بود. حتی به نظر می رسد می توان از این یافته های علمی، در جهت ترویح عقیده خداباوری استفاده کرد و بسیاری از آتئیستها را به پذیرش وجود خالق ملزم کرد.

ثانیا: انگاره بی‌خدایی، سخن سستی است که حتی چارلز داروین نیز تصریح کرده: «من هیچگاه یک کافر مطلق بدین معنا که وجود خدا را رد کنم، نبوده ام.» بنابراین حتی اگر با یافته های علمی جدید بتوانند زمان و نحوه پیدایش مخلوقات را کشف کنند و یا وجود حیات در دیگر کهکشانها را به اثبات رسانند و به گمانه عدم وجود خالق دامن بزنند، نباید این فرضیه ها را در تعارض با خداباوری دانست؛ زیرا با تفسیر صحیح یافته های علمی و منقولات، می توان به وجه جمع میان این دو دسته از ادله پی برد. البته ذکر این نکته ضروری است که نمی توان به یافته های علمی به عنوان سند قطعی نگاه کرد؛ زیرا علم حالت ثابت ندارد و با پیشرفت زمان، گسترش و دگرگونی پیدا می کند. بنابراین همواره امکان باطل شدن یافته های علمی وجود دارد.